In 1949 werd de Volksrepubliek China gesticht en omdat China van mening is dat Tibet Chinees grondgebied is, roept China Tibet gelijk uit als een provincie. In 1950 vlucht de 14e Dalai Lama (de leider van Tibet) naar de grens van Sikkim, maar keert na garanties van de Chinese overheid terug naar Lhasa. Men belooft hem zelfbestuur en vrijheid van godsdienst. In 1951 bereikt het "Volksbevrijdingsleger" echter Lhasa. Een Chinese gids waarmee wij in Xiahe spraken, noemde het een 'peacefull Liberation'. De Chinezen geloven nog steeds dat Tibet vreedzaam is bevrijd. Van wie weten ze alleen niet. In 1958 breekt er een opstand uit en verliezen vele Tibetanen het leven. Vele anderen vluchten te voet, in het bezit van hun schamele bezittingen, over de hoge toppen van de Himalaya naar Nepal en India. Ook de Dalai lama vlucht in 1959 naar India waar hij een regering in ballingschap opricht. Tijdens de culturele revolutie verwoesten de Chinezen bijna alle kloosters en tempels in China, maar ook in Tibet.
In 1965 komen de Chinezen terug op deze politiek en wordt de originele Tibetaanse cultuur wat minder onderdrukt. Tibet wordt door de Chinezen uitgeroepen tot de autonome regio Xizang Zizhigu en krijgt een eigen regering. Er wordt zelfs begonnen met het restaureren van vernietigde kloosters. Vanaf het midden van de jaren tachtig worden er ook weer mondjesmaat toeristen in Tibet toegelaten. Dit alles is bedrieglijk, ook in het algemene leven hebben de Chinezen het voor het zeggen. Tibet blijft een bezet land, met alle excessen van onderdrukking en een totaal gebrek aan vrijheid van meningsuiting. Het hijsen van de Tibetaanse vlag of afbeeldingen van de Dalai Lama zijn nog steeds streng verboden en Chinezen krijgen een premie als ze in Tibet gaan wonen. Er wonen inmiddels dan ook 6 miljoen Tibetanen en 7 miljoen Chinezen in Tibet. De Tibetanen zijn vooral werkzaam in de landbouw en veehouderij. De Chinezen werken veelal bij de overheid of in de handel of dienstverlenende sector. De officiële taal is Chinees. De meeste Tibetanen spreken echter Tibetaans. Op scholen is Chinees de voertaal geworden, wat de autochtone bevolking veelal belemmert om middelbaar of hoger onderwijs te volgen. Zodoende wordt hun positie op de arbeidsmarkt verzwakt. Volgens de meest recente volkstelling in China (1990) was 73% van de etnisch Tibetanen (semi)analfabeet.
Wij hebben een gemengd gevoel over de Chinezen. Als we in China zijn, vinden we de mensen en het land fantastisch. Nu we echter naar Tibet gaan, gaat ons medeleven uit naar de Tibetanen en zijn we anti-China. We zullen met eigen ogen gaan zien welke (negatieve) invloed de Chinezen hebben op het dagelijkse leven van de Tibetanen.
Na betaling van de airporttax (50 yuan) lopen we naar de douane. Er vindt een uitvoerige scan plaats voordat we mogen doorlopen naar de gate. Om 6.00 uur kunnen we het vliegtuig van China Southwest Airlines in voor de vlucht van ruim anderhalf uur naar Lhasa. Onderweg krijgen we zelfs een complete maaltijd en kunnen we even onze oogjes dicht doen. Het laatste gedeelte van de vlucht hebben we een prachtig uitzicht over de Himalaya en de passen en zijn de droge vlakten goed zichtbaar. Hier en daar stroomt een smal riviertje.
Bijna in Lhasa
Op het vliegveld van Lhasa
Als we uit het vliegtuig zijn, lopen we over het platform naar de aankomsthal. De bagage komt al snel en voordat we er erg in hebben staan we in de Tibetaanse zon naar adem te snakken. Omdat Lhasa op een hoogte ligt van 3.650 meter bedraagt de zuurstof in de lucht gemiddeld maar 67%. Een lichte inspanning, zoals iets te hard lopen, een trap beklimmen of het dragen van ruim 30 kilo bagage leidt dan ook onvermijdelijk tot kortademigheid. De grote hoogte veroorzaakt ook vaak hoofdpijn. Als je echt hoogteziekte krijgt, is het zelfs levensgevaarlijk omdat je kans hebt op hersen- of longoedeem. Iedereen die verblijft in het hooggebergte en in een te snel tempo grote hoogte overbrugt, loopt het risico van hoogteziekte. Elk individu heeft zijn eigen tolerantie; leeftijd, geslacht of conditie spelen geen enkele rol.
Het enige wat je kan doen is acclimatiseren. Je lichaam moet zich kunnen aanpassen aan de verminderde hoeveelheid zuurstof in de lucht. Het beenmerg produceert extra rode bloedlichaampjes om meer zuurstof te kunnen opnemen; dit proces kan enkele dagen duren. Hoogteziekte (ook bergziekte genoemd) wordt namelijk veroorzaakt door een te lage stroom zuurstof naar de hersenen en andere vitale organen. Gelukkig hebben wij in China al enkele dagen op 3.000 meter doorgebracht. We hopen er dan ook het beste van...
De verharde weg (zo beetje de enige deze week) vanaf Gonggar volgt over een afstand van 25 km de zuidelijke oever van de rivier de Yarlong Tsangpo, loopt langs de voet van de heilige berg Chuwori en steekt de rivier over via een strategisch belangrijke brug. Daarna voert de weg in noordelijke richting over 55 km langs de rivier de Kyichu. De omringende bergpieken bereiken een gemiddelde hoogte van 4.800 meter. Op de rivier varen enkele bootjes gemaakt van yakhuiden.
Onderweg tijdens een fotostop stapt de gids in. Hij vertelt dat hij Lobsa heet en heet iedereen hartelijk welkom met de Tibetaanse groet 'Tashi Dellek' en iedereen krijgt een wit sjaaltje om zijn nek. Hij vertelt direct zijn levensverhaal en vermeldt de reden van zijn afwezigheid op de luchthaven: gisteravond was hij betrokken bij een vechtpartij (we veranderen zijn naam direct in Klopsa). Zijn vriend ligt nog steeds in het ziekenhuis. Het was niet mogelijk om op tijd op de luchthaven te zijn. Hij probeert vriendelijk te zijn, maar is niet zeker meer van zijn baan. Het is te hopen dat hij geen heetgebakerd mannetje is en dat we geen problemen krijgen tijdens de reis. Na aankomst in Lhasa hebben we (K)Lobsa niet meer gezien...
Lhasa telt 300.000 inwoners. De omringende bergpieken bereiken een gemiddelde
hoogte van 4.800 meter. Lhasa is opgebouwd uit twee stadswijken met elk
een eigen architectuur, bevolking en levenswijze.
Het oude Lhasa, de Tibetaanse wijk, bevindt zich rond de Jokhang-tempel,
de heiligste tempel van Tibet. De straten zijn er smal en er staan witgekalkte
stenen huizen waarvan de muren naar boven taps toelopen. De ramen zijn
trapeziumvormig en zwart omlijst, met daarboven een afdakje. Vele huizen
zijn voorzien van in vrolijke kleuren opgeschilderd houtwerk.
Nieuw-Lhasa, de Chinese wijk, werd in de laatste veertig jaar gebouwd
aan de voet van de Potala. Deze wijk heeft brede, rechte wegen en 'Oostblokarchitectuur'
waarin Chinese warenhuizen en kantoren van de overheid zijn gevestigd.
Religieuze artikelen te koop op Barkhor
Ons hotel - het Pa Ta Hotel - is erg gezellig en bevindt zich in de Tibetaanse wijk, op loopafstand van de Jokhang-tempel. Onze eenvoudige kamer (wel met eigen badkamer) bevindt zich rond een binnenplein op de eerste verdieping. Op de galerij hebben we tot 19.00 uur zon en we kunnen de komende dagen dus regelmatig in het zonnetje bijkomen van de inspanningen.
We gooien onze rugzakken in een hoek van de kamer en gaan direct Lhasa verkennen. We lopen door smalle straatjes in de richting van de Jokhang-tempel. In de vele cafeetjes staat de televisie aan en er worden de meest enge en gewelddadige films vertoond. De meeste cafés zitten helemaal vol en bij sommige staan kinderen stiekem door de ramen naar binnen te kijken.
Plotseling staan we aan de Barkhor. Aan deze straat ligt de Jokhang, de heiligste tempel van Tibet. Deze straat is ontmoetingsplek, markt en bedevaartsgang tegelijk. Een aaneengesloten rij van marktkraampjes staat langs de pelgrimsroute. Er is hier dagelijks een "braderie". We zien stoere mannen met lang haar dat opgebonden wordt met een rode veter, ruige nomaden in schaapsleren kleding, schuifelende en prevelende pelgrimsvrouwtjes met gebedsmolentje, monniken en vrouwen met prachtig kapsels. Pelgrims reciteren hun gebeden langs de kant van de weg terwijl anderen, met stof bedekt, de bedevaartsgang rond de Jokhang prosternerend (ze gaan steeds languit op de grond liggen) afleggen. Veel pelgrims komen hier uit heel Tibet naar toe en zijn soms maanden onderweg. Allen maken de rondgang conform boeddhistisch gebruik in de richting van de wijzers van de klok. Je kijkt hier je ogen uit over de marktwaar en de mensen zelf. Het is een fascinerende markt. De komende dagen zullen we nog regelmatig even teruggaan, om gewoon even te kijken.
Pelgrimsvrouw met gebedsmolen
De Jokhang Tempel
Om de Jokhang Tempel in te mogen moet je 35 yuan betalen. Het entreekaartje
is meerdere dagen geldig en je kan op hetzelfde kaartje dus zo vaak als
je wilt naar binnen.
De Jokhang is de belangrijkste tempel van Tibet. Het oudste gedeelte van
het gebouw dateert uit de 7e eeuw en tot 1660, toen de 5e dalai lama de
laatste versierselen aanbracht, werd de Jokhang acht keer uitgebreid.
Het was een van twee tempels die door de eerste boeddhistische koning
van Tibet, Songtsen Gampo werden gebouwd om de boeddhabeelden onder te
brengen die zijn twee buitenlandse vrouwen uit Nepal en China als bruidsschat
hadden meegekregen. Volgens de legende wierp Songtsen Gampo zijn ring
in de lucht en beloofde een tempel te bouwen waar deze neer zou komen.
De ring viel in een meer en raakte een rotsblok waar een witte stoepa
op miraculeuze wijze oprees - een gunstig voorteken. Werklieden dempten
het meer met stenen en daarop werd de Jokhang gebouwd door vaklieden uit
Tibet, China, Nepal en Kashmir. Er bevindt zich nog altijd een vijver
onder de grote binnenplaats van de Jokhang en pelgrims drinken water uit
de pomp die zich op het plein bevindt.
Als we op de binnenplaats van de tempel zijn, zien we dat deze druk bezet
is door pelgrims die zich prosternerend in de richting van het heiligste
der heiligen begeven. Er staan vele honderden yakboterlampjes te branden.
De vloer is spiegelglad geworden van de gemorste yakboter.
Via een grote deur achter de lampjes betreden we het heiligdom. De binnenste
schrijn herbergt het oudste en meest waardevolle voorwerp in Tibet - het
oorspronkelijke standbeeld van Sakyamuni (de historische Boeddha). Langs
de achterwand zijn talloze kleine kapellen met schrijnen van diverse Tibetaanse
godheden. Ihet midden is een plaats waar monniken kunnen plaatsnemen op
de kussens tijdens een dienst die hier iedere avond om 19.30 uur plaatsvindt.
Deze dienst zullen we later bezoeken.
Honderden yakboterlampjes